Evropska agencija za sigurnost hrane (EFSA – European Food Safety Agency)
pokrenula je u jugoistočnoj Evropi kampanju pod nazivom “Stop afričkoj
svinjskoj kugi”, s ciljem jačanja svijesti i pomoći u zaustavljanju širenja
afričke svinjske kuge u ovom dijelu Evrope, saopćio je danas Institut za
zdravlje i sigurnost hrane Zenica.
Kampanja je usmjerena na države koje je EFSA u prošloj godini prepoznala
kao zajedničko “područje od interesa” obzirom da se nalaze u blizini država
u kojima je prisutna afrička svinjska kuga (ASK). To su Albanija, Bosna i
Hercegovina, Hrvatska, Grčka, Kosovo, Crna Gora, Sjeverna Makedonija,
Srbija i Slovenija. U EFSI su naveli da je njihove kampanja dio aktivnosti
koje trenutno poduzimaju Evropska komisija i druge međunarodne organizacije
u nastojanju da iskorijene ovu bolest u Evropi.
Afrička svinjska kuga (ASK) je virusna bolest koja pogađa domaće i divlje
svinje. Virus je bezopasan za ljude, ali je u mnogim državama izazvao
značajne ekonomske poremećaje. Trenutno ne postoje vakcine protiv ASK, tako
da izbijanje epidemije može dovesti do potrebe usmrćivanja velikog broja
svinja iz uzgoja u zahvaćenom području.
Borba protiv ASK podrazumjeva saradnju veterinarskih organizacija, lovačkih
udruženja, grupa poljoprivrednika, carinskih službenicika, graničnih
policija, lokalnih organa, turističkih agencija i putnika u svim ovim
državama, kako onim u kojima zaraza već postoji, tako i ovim koje su
označene kao “granične”. Obzirom na to da epidemija ASK može imati razorne
posljedice, otkrivanje, prevencija i prijavljivanje su od suštinskog
značaja za suzbijanje ove smrtonosne bolesti.
ASK je unesena prvi put na evropski kontinent pedesetih godina prošloga
vijeka. Po Evropi i južnoj Americi se širila iz Španije i Portugala. Za
aktuelnu epidemiju kriv je prijenos i ulaz virusa 2007. u Gruziju, odakle
se bolest širila na Rusiju, Moldaviju, Ukrajinu, Kinu, Litvu, Latviju,
Estoniju, Poljsku, Češku, Mađarsku, Rumuniju, Bugarsku i posljednju u nizu
evropskih zemalja u kojoj se bolest, dosta neočekivano pojavila – Belgiju.
Od zemalja u okruženju, pogođena je Srbija.
Endemično, bolest je prisutna u subsaharskoj Africi, u populaciji divljih
bradavičastih svinja. Međutim, epidemiološki se uveliko razlikuje prijenos
virusa između domaćih i evropskih divljih svinja trenutačno odvija u
Evropi. Od danas poznatih 22 genotipa virusa, u Evropi cirkuliraju dva
genotipa, genotip 1 koji je utvrđen na Sardiniji i genotip 2 koji je 2007.
godine utvrđen u Gruziji odakle se širi Evropom.
Kako navode iz Instituta, populacije i domaćih i divljih svinja u Evropi
podjednako obolijevaju od ASK. Zaražene svinje izlučuju virus u okolinu 24
– 48 sati prije nego su uočljivi klinički znaci bolesti. Virus sadrže
izlučevine (slina, iscjedak iz oka i nosa, mokraća, feces i sekreti spolnih
organa), ali najvažniji izvor virusa je krv. Zaraza se širi direktnim
kontaktom, ali i posredno kontaminiranom hranom, vodom, steljom, opremom.
Na veće udaljenosti bolest se prenosi vozilima i ljudima. Širenju i prenosu
bolesti na veće udaljenosti pogoduje ilegalni promet svinjama ili svinjskim
mesnim proizvodima iz bolešću zahvaćenih područja. Također, bolest se može
prenositii kuhinjskim otpadom međunarodnih prevoznih sredstava (avioni,
brodovi), a koji se koristi u hranjenju svinja (pomije), kao i hrana koju
putnici lično nose i nepropisno odbacuju.
Virus ASK u vanjskoj sredini može preživjeti duži vremenski period ukoliko
se nalazi u proteinskom mediju (meso, krv, feces, koštana srž). Svinje se
mogu zaraziti i indirektnim kontaktom preko posrednika. Mehanički
prenosioci su insekti muha pecara (Stomoxys calcitrans), štakori, ali i
čovjek.
Virus se unutar populacije divljih svinja širi direktnim kontaktom. Divlja
svinja je infektivna tokom 5-10 dana u vrijeme inkubacije, te tokom
kliničke manifestacije bolesti, ukoliko se razvije klinička slika. Daljnje
širenje bolesti među populacijom divljih svinja ne ovisi o pojedinačnim
migracijama divlje svinje na velike udaljenosti, već o geografskom
kontinuitetu gustoće populacije divlje svinje koja omogućuje postupno
širenje bolesti.
Visoka smrtnost svinja nakon kratke febrilne bolesti u zemlji ili određenom
području karakteristična je za ASK kod prvog pojavljivanja, što predstavlja
perakutni tok bolesti. Svinje ugibaju prije nego se pojave klinički znaci
bolesti. Visoka temperatura (40-42 °C) se razvija kod akutnog toka bolesti
kao i apatija, gubitak apetita, grupisanje i ponekad izražene smetnje
disanja. Ponekad se javlja krvarenje iz nosa, začep i povraćanje, a rjeđe
proljev sa ili bez krvi u stolici. Čest je pobačaj. Morbiditet u ovom
obliku bolesti je 90-100 posto, navodi se u saopćenju INZ.
Lešine životinja uginulih u akutnoj fazi bolesti često su dobrog gojidbenog
stanja. Najkarakterističnije promjene koje uzrokuje infekcija virusom ASK
su krvarenja (u koži, limfnim čvorovima i drugim zahvaćenim tkivima) i
promjene na slezeni. Promjene na koži su vrlo česte. Javlja se hiperemija
kože (crvena do purpurna boja kože), petehije i cijanoza. Ove promjene su
najčešće lokalizirane na koži ekstremiteta, uški, prsima, abdomenu i
perineumu.
Ponavljamo, afrička kuga svinja nije opasna za ljude, njen značaj je više
ekonomski. Pojava ove bolesti osim što uzrokuje velika ugibanja svinja
povlači za sobom troškove oko uništavanja zaraženih životinja, naknade
štete vlasnicima. Ne treba zaboraviti zabranu prometa svinjama i svinjskim
mesnim proizvodima.
Zbog navedenog vrlo je bitno da se poduzmu sve mjere za sprečavanje unosa i
nastanka ove bolest. Kako za ASK ne postoji vakcina to se akcenat stavlja
na mjere sprečavanja unosa ove zaraze. Mjere za prevenciju ASK uključuju i
pojačane sanitarno-higijenske radnje, kao što su biosiguronosne mjere, na
farmama (dezinfekcija, dezinsekcija, deratizacija), te što manje kontakata
među životinjama i ljudima sa drugih farmi, kaže se u saopćenju.
Evropska unija donijela je Odluku Komisije оd 9. oktobra 2014. o mjerama
kontrole zdravlja životinja u pogledu afričke svinjske kuge u određenim
državama članicama, dok se u Bosni i Hercegovini primjenjuje se Pravilnik o
mjerama za nadzor afričke svinjske kuge (“Službeni glasnik BiH”, broj:
15/2011).
Također kao mjera, od strane Ureda za veterinarstvo BiH donesena je i
zabrana uvoza domaćih i divljih svinja, mesa domaćih i divljih svinja, kao
i proizvoda porijeklom od domaćih i divljih svinja koji nisu bili obrađeni
na način da je sa sigurnošću uništen virus afričke svinjske kuge. Ova mjera
će biti na snazi sve do dobijanja službene informacije od strane nadležnih
tijela zemalja zahvaćenih ASK o prestanku sumnje na pojavu afričke svinjske
kuge.
