Često i dugotrajno korištenje bolovanja tokom radnog vijeka u Federaciji Bosne i Hercegovine ima direktne posljedice na konačan iznos penzije, što postaje vidljivo prilikom odlaska u penziju.
Prema važećim zakonima, osobe koje su češće i duže bile na bolovanju ostvaruju niže penzije u odnosu na kolege koje to pravo koriste rijetko i u kraćem trajanju.
Kako su objasnili iz Federalnog zavoda za penzijsko i invalidsko osiguranje (FZ MIO/PIO), ključni faktori koji utiču na visinu penzije su dužina radnog, odnosno penzijskog staža, visina ostvarenih plata na koje su plaćeni doprinosi, kao i vrijednost općeg boda u godini ostvarivanja prava na penziju.
U FZ MIO/PIO pojašnjavaju da član 46. Zakona o PIO propisuje kako se godišnji lični koeficijent izračunava dijeljenjem ukupnog iznosa plata, odnosno osnovica osiguranja od 1. januara 1970. godine (izuzimajući godinu ostvarivanja prava, te 1992., 1993., 1994. i 1995. godinu), sa prosječnom godišnjom platom u SR BiH, odnosno u Federaciji BiH za tu kalendarsku godinu.
Podsjetili su i na Zakon o zdravstvenom osiguranju FBiH, koji propisuje da osiguranik, za vrijeme privremene spriječenosti za rad usljed bolesti ili povrede (izuzev povrede na radu i profesionalnog oboljenja), ima pravo na naknadu plate u visini od najmanje 80% osnovice za naknadu, s tim da iznos ne smije biti manji od važeće minimalne plate za taj mjesec.
Prema Zakonu o doprinosima, osnovicu za obračun doprinosa čini upravo ta naknada plate tokom bolovanja do 42 dana.
To znači da poslodavac tokom bolovanja uplaćuje doprinose na iznos koji je 80% od redovne plate, što utiče na niži lični koeficijent za tu godinu.
Jedina iznimka je kada je riječ o povredi na radu ili profesionalnoj bolesti – tada se isplaćuje puna plata i taj period ne umanjuje buduću penziju.
U Federaciji BiH se godinama ukazuje na problem zloupotrebe bolovanja, a nadležni traže načine da tu praksu suzbiju.
Statistički podaci pokazuju da prosječno bolovanje po radniku iznosi 25 dana godišnje, dok je u Kantonu Sarajevo taj broj 22 dana. U poređenju sa zemljama Evropske unije, gdje prosječan broj dana bolovanja iznosi 6,5 godišnje, radnici u FBiH gotovo četiri puta češće koriste ovo pravo.
Najčešći razlozi otvaranja bolovanja su bolovi u leđima, visokorizične trudnoće, problemi s kičmom, vrtoglavice, povišen krvni pritisak te akutne stresne reakcije.
Prema podacima Zavoda zdravstvenog osiguranja Kantona Sarajevo, samo u 2023. godini zabilježeno je 5.776 slučajeva bolovanja dužih od 42 dana. Broj onih s kraćim trajanjem, koji su na teret poslodavaca, znatno je veći.
Za refundaciju plata tokom privremene spriječenosti za rad u toj godini, iz sredstava zdravstvenog osiguranja u Kantonu Sarajevo isplaćeno je ukupno 10.077.831 KM.
