Danas se obilježava 25 godina od pada Miloševića, dana koji je mnogima ostao u sjećanju kao trenutak kada je Srbija prodisala nakon decenije političke napetosti, ekonomskog sloma i međunarodne izolacije. Tog 5. oktobra 2000. stotine hiljada građana iz cijele zemlje stigle su u Beograd, odlučne da zatraže poštovanje izborne volje i kraj vlasti koja je obilježila turbulentne devedesete.
Okidač za masovne proteste bili su izbori održani krajem septembra 2000. godine. Opozicioni kandidat Vojislav Koštunica proglasio je pobjedu, ali vlast je insistirala na drugom krugu glasanja, tvrdeći da niko nije dobio dovoljan broj glasova. To je izazvalo talas nezadovoljstva širom zemlje. Rudari Kolubare, studenti, radnici, građani različitih političkih uvjerenja, svi su se ujedinili u uvjerenju da je trenutak za promjenu došao.
Petog oktobra u Beogradu su kolone vozila i ljudi preplavile ulice. Demonstranti su se okupili ispred zgrade Skupštine i Radio-televizije Srbije, koja je tada simbolizovala propagandnu mašinu režima. U istoriju je ušao trenutak kada je bagerista iz Čačka probio barikadu i omogućio ulazak građana u zgradu RTS-a. Nasilje nije eskaliralo do razmjera kojih se mnogi plašili, policija i vojska u velikoj mjeri odbile su da intervenišu protiv naroda. Taj trenutak prelomio je situaciju.
Slobodan Milošević je sljedećeg dana, 6. oktobra, priznao izborni poraz, a nova vlast preuzela je upravljanje državom. Bio je to kraj jedne epohe i početak novog poglavlja za Srbiju. U danima koji su dolazili uslijedila je euforija, osjećaj zajedništva i vjere u bolje sutra. Mnogi su vjerovali da se Srbija vraća Evropi, da će krenuti putem demokratije i ekonomskog oporavka.
Ipak, 25 godina kasnije, slika tog dana ima i drugačiji ton. Za dio javnosti, peti oktobar bio je tek promjena vlasti, a ne sistema. Privatizacije koje su uslijedile, politički sukobi i razočaranja doveli su do osjećaja da su propuštene mnoge prilike. Mnogi od tadašnjih opozicionih lidera kasnije su se udaljili iz politike, dok je dio njih tokom godina prešao na suprotnu stranu političke scene.
Za druge, taj dan ostaje simbol građanske hrabrosti i dokaz da narod može promijeniti tok istorije kada se ujedini oko zajedničkog cilja. Peti oktobar bio je trenutak kada je volja građana bila jača od straha, kada su obični ljudi, rudari, studenti, vozači, radnici i penzioneri pokazali da se promjena može dogoditi mirno i dostojanstveno.
Danas, kada se navršava 25 godina od pada Miloševića, Srbija i dalje traga za odgovorima na pitanja koja su otvorena tog dana. Da li je ostvarila ideale zbog kojih su građani tada izašli na ulice? Da li su sloboda, pravda i dostojanstvo, zbog kojih se protestovalo, postali trajne vrijednosti društva?
Odgovori su različiti, ali simbolika tog dana ostaje.
